اپلیکیشن های خدماتی و معضلی به نام اشتغالزایی مصنوعی

مشاغلی که به واسطه فضای مجازی ایجاد شده یا توسعه پیدا کرده اند در سه دسته قابل ارزیابی هستند . دسته اول مشاغلی اند که پیش از این وجود نداشتند مانند برنامه نویسی ، دسته دوم مشاغلی هستند که به واسطه فضای مجازی توسعه پیدا کرده اند مانند طراحی گرافیکی یا سفارش آنلاین غذا ، و دسته سوم مشاغلی اند که به واسطه فضای مجازی از بین رفته اند و نوع جدیدی از آن ایجاد شده اند مانند تاکسی و آژانس که تاکسی های اینترنتی جای آن ها را گرفته اند .

تا اینجای مسئله همه چیز روشن است . اما در این میان برخی از این مشاغل هستند که به صورت Job On Demand فعالیت می کنند . یعنی شما هر لحظه که اراده کنید می توانید سرکار حاضر شوید ، درآمدی کسب کنید و دوباره از شغل خود خارج شوید . این مسئله در رابطه با مشاغل حرفه ای که باعث رشد علمی و تجربی فرد می شود کمتر می تواند مشکل ایجاد کند . یعنی فردی می تواند برنامه نویسی را برای گروه های مختلفی انجام دهد و تجربه کسب کند و در حرفه خود رشد کند . گرچه تا همینجا نیز این نوع از کار می تواند سبک زندگی جامعه را تغییر دهد . این نوع از کار ارتباط قوی با "زندگی در لحظه" دارد. محور و اصالت در این نوع زندگی ، لذت است . کار تا جایی که لذت امروز مرا تامین کند معنی دارد . در این مدل من قرار نیست برای ارتقاء جامعه خدمتی انجام دهم. ولی خب باز تا اینجای کار همه چیز روشن و جالب است .

اما وقتی به مشاغل خدماتی می رسیم اوضاع کمی فرق می کند . در این بخش ، فرد حتی برای خودش نیز مسیر پیشرفت متصور نیست . یعنی فرد در اختیار رشد جامعه و خویش قرار نمی گیرد . اپلیکیشن هایی مانند اسنپ (هر چند که وجود سرویس های داخلی و ایرانی تاکسی اینترنتی بسیار لازم است) این نوع از سبک زندگی را ترویج می کنند.

چندی پیش رسانه های غربی تحلیلی از سیاست دولت آقای روحانی در رابطه با توسعه تاکسی اینترنتی ها برای پر کردن خلاء بیکاری برای جوانان تحصیل کرده مطالبی منتشر کرده بودند. طی سال های اخیر مقامات دولتی خصوصا ریاست جمهور بارها از اشتغالزایی چندصد هزار نفره خصوصا به واسطه توسعه چنین نرم افزارهایی ابراز خشنودی کرده اند . اما باید بدانیم هرچند دولت به وسیله اجازه فعالیت به چنین سرویس هایی توانست به صورت موقت برخی از نقاط ضعف در اشتغالزایی کشور را پر کند اما این درد با تسکین موقت و قرص هایی که عوارض شدیدی دارند قابل درمان نیست.

مکرر اتفاق افتاده که با رانندگان اسنپی صحبت کردم که مشاغل حرفه ای را به بهانه حفظ شان و نشنیدن حرف زور رئیس و راحتی و... رها کرده اند و به سمت رانندگی روی آورده اند . گرچه راننده بودن فی نفسه ایرادی ندارد اما شیفت کردن بخش مهمی از مشاغل به سمت تاکسی اینترنتی به بهانه درآمد لحظه ای مناسب، آینده خوبی برای اقتصاد کشور رقم نخواهد زد . اینکه جوانان پر انرژی تحصیل کرده با وضع زندگی متوسط و ماشین ها نو ، جذب یک شغل خدماتی جذاب و به روز شوند ، ظاهری زیبا ولی عاقبتی خسته کننده و تاریک متصور خواهد کرد .

در رابطه با نوع فعالیت این اپلیکیشن ها حرف زیاد است که برای وقت دیگری می گذارم مواردی مانند اصالت سود برای مدیریت شرکت ، نه رانندگان و نیز پایین کشیدن کمیسیون رانندگان طی یک دوره رشد برخلاف آژانس ها که سود اصلی متعلق به راننده است، عدم تعهد به مسافران در زمان های شلوغ تنها به دلیل سود کم،  فرایند معرفی افراد ناشناس به یکدیگر و آشنایی لحظه ای (که عامل سرعت گرفتن برخی از آسیب های اجتماعی است)  برعکس آژانس ها که به دلیل مستقر بودن در محله باعث می شدند مسافران و رانندگان در سطحی از شناخت از یکدیگر قرار داشته باشند و زمینه برخی آسیب ها گرفته شود و...

اسنپ سرویسی است که سالها به اسم تاکسی یاب فعالیت می کرده ولی تا قبل از اقبال دولت توان توسعه نداشته است اما به یک باره طی دو سال توانست 60 برابر رشد کند.