دوگانگی ِ خطرناک ِ برخورد با تولید کننده داخلی در فضای مجازی و آزاد گذاشتن خارجی ها

وقتی تولیدکننده خارجی در ایران بدون نماینده رسمی ایرانی فعالیت کند هیچ یک از قوانین کشور از او حمایت نمی کنند حتی اگر بدون اجازه وارد کشور شده باشد با او برخورد نیز می شود . اما در مورد فضای مجازی متاسفانه اوضاع برعکس است و فعالین تولیدکننده داخلی در کشور با انواع موانع عجیب و غریب (عجیب در ادبیات کسب و کار IT روز دنیا) مواجه می شوند و از طرف دیگر نرم افزارهای خارجی نه تنها با مانعی مواجه نمی شوند بلکه بسیاری از اوقات حمایت هم می شوند!

برخوردهایی که با نرم افزارهای ایرانی می شود و با خارجی ها نمی شود شامل : انواع برخورد های قضایی مانند فیلترینگ (مثل برخورد با افرادی که در داخل کشور کانال های تلگرام را مدیریت می کنند و آزاد گذشتن عوامل خارجی) ، اخذ مالیات (از تمام شرکت های ایرانی مالیات دریافت می شود اما خارجی ها کمترین مالیات و عوارضی به کشور نمی دهند) ، لزوم ثبت و دریافت مجوز و رعایت خطوط قرمز کشور( مانند لزوم ثبت نرم افزارهای کافه بازار در وزارت ارشاد و رها گذاشتن گوگل پلی و اپل) و...

حمایت هایی که از نرم افزارهای خارجی می شود و از داخلی ها نمی شود مانند : انجام تبلیغات رایگان در رسانه ملی و بقیه رسانه های دولتی و خصوصی مانند مطبوعات سایت ها خبرگزاری ها (مانند تبلیغ عجیب و رایگان صداوسیما برای تلگرام و اینستاگرام در بسیاری از برنامه ها و تبلیغ رایگان برای نرم افزارها و بازی های خارجی در برنامه های فناورانه و از سوی دیگر دریافت وجوه سرسام آور در صورتیکه نام یک نرم افزار ایرانی در صداوسیما برده شود) ، ارائه سرویس های پرسرعت و بدون کاهش حجم اینترنت برای دسترسی آسان تر به این نرم افزارها و سایت ها(مانند ارائه دسترسی ارزان توسط شرکت مخابرات اصفهان به فیلم ها نرم افزارها و بازی های خارجی در سامانه فایل نیکو) ، اعلام موضع گیری های جدید مسئولین از طریق این نرم افزارها قبل از هر رسانه دیگری (الی ماشاء الله) ، تعریف و تمجید مسئولان رسمی کشور از این نرم افزارها (مانند اعلام آمارهای شگرف از فیس بوک و گوگل و یوتیوب توسط رئیس جمهور) ، عدم تخریب توسط نهادهای رسمی کشور ( مانند تخریب شبکه های اجتماعی ایرانی در گزارش های رسمی وزارت ارتباطات و دفاع مسئولان این وزارتخانه از نرم افزارهای خارجی) و...

این فقط مربوط به دولت نیست بلکه قوه قضائیه ، مجلس و... هم این رویه را در پیش گرفته اند . آیا کافی نیست؟!

لزوم سیاستگذاری برای حل چالش تاکسی های اینترنتی

فضای مجازی هرچه جلوتر می رود چالش های جدیدی برای زندگی انسان ها ایجاد می کند، چالش هایی که بخشی از آن به ماهیت این فناوری بر می گردد و بخشی دیگر به نحوه استفاده از آن که البته برای رفع این چالش ها می توان تدابیری اندیشید.

یکی از این فناوری ها تاکسی اینترنتی است. نمونه جالب این تاکسی اینترنتی ها سرویس آمریکایی اوبرUber است که کار خود را سال 2009 آغاز کرد و هم اکنون در 66 کشور و 545 شهر فعالیت می‌کند. با گسترش فعالیت اوبر در آمریکا و چند کشور دیگر، چالش های اخلاقی امنیتی و اقتصادی این نرم افزار بروز پیدا کرد .

چالش اقتصادی ، کاهش درآمد رانندگان تاکسی بود که این امر باعث تظاهرات در آمریکا و نیز کشورهای مختلف در اروپا ، آمریکای لاتین ، آفریقای جنوبی و ... شد . همین امر باعث شد در آمریکا در ایالت های مختلف قوانین اقتصادی خاصی برای فعالیت اوبر و امثال آن مانند Lyft، Summon و Sidecar وضع شود در برخی کشورها نیز محدودیت هایی برای این نرم افزار ایجاد شد به‌عنوان مثال دادگاه فرانکفورت به دلیل آسیب زدن به رانندگان محلی این نرم افزار را ممنوع اعلام کرد و اعلام کرد همکاری با این نرم افزار مجازات 6 ماه حبس خواهد داشت.

و اما چالش های اخلاقی اوبر، حاشیه های زیادی در دنیا ایجاد کرد . با گسترش اوبر در آمریکا و چند کشور مختلف، خبرهایی از تجاوز جنسی رانندگان اوبر به مسافران منتشر شد. چندی بعد یکی از کارمندان سابق اوبر تصاویری از سامانه سیستم مدیریت این شرکت منتشر کرد که در آن نشان می‌دهد طی کمتر از 3 سال بیش از 10 هزار شکایت مرتبط با تجاوز در سیستم این شرکت توسط کاربران ثبت شده که نیمی از آن دقیقا کلمه شکایت از تجاوز جنسی راننده است.بعد از این رسوایی ها در آمریکا قوانین سختگیرانه ای برای فعالیت رانندگان تاکسی و احراز هویت آنها وضع شد . خبرگزاری های مختلفی در گرجستان ، انگلستان ، استرالیا و ... از تجاوز رانندگان اوبر به زنان این کشورها خبر دادند . تجاوز راننده اوبر به مسافرخود در هند باعث تظاهرات گسترده در این کشورشد تاجاییکه دولت هند استفاده از این نرم افزار را در سراسر ایالتها ممنوع کرد .

چالش های امنیتی نیز پس از مدتی سر باز کرد . ردیابی شهروندان ، خبرنگاران و افراد سیاسی از جمله مسائلی بود که در رابطه با اوبر مطرح شد تا جاییکه در این رابطه رئیس کمیته امنیت کمیسیون قضایی مجلس سنای آمریکا نامه‌ای هشدار آمیز به رئیس شرکت اوبر ارسال کرد.

اعتراض شرکت‌های تاکسیرانی به قانونی شدن فعالیت اوبر در جلسه شورای شهر مینیاپولیس آمریکا

اما نرم افزارهای مشابه اوبر چند وقتی است در ایران رایج شده است . این موضوع تهدیدات و فرصت های جدیدی را ایجاد کرده که باید به دقت به آنها پرداخته شود . به عنوان مثال چالش هایی که برای تاکسیرانی کشور ایجاد کرده موضوع مهمی است که می بایست درباره آن سیاستگذاری دقیقی صورت بپذیرد.

فضای مجازیِ پسابرجامی، به نفع تولید کننده داخلی یا خارجی

در دوران پسابرجام ، دولت تصمیم گرفته است ارتباط بیشتری با کشورهای غربی برقرار کند .این برقراری ارتباط تا کنون منجر به سود یک طرفه برای چندین شرکت غربی طی جلسات و قرارداد هایی محدود و کوتاه مدت شده است . اما طی یک سال آینده این تعامل، از چند قرارداد محدود با چند شرکت محدود خارج خواهد شد و به سطح وسیعی خواهد رسید . در واقع دولت با برگزاری همایش هایی مانند ایران کانکت (و چند همایش دیگر از این دست که در آینده نزدیک برگزار می شود ) به دنبال ایجاد فضای B2B برای اتصال مستقیم شرکت های خارجی با داخلی خواهد بود . 

دو نکته مهم در سایت این همایش به چشم می خورد که باعث می شود جایگاه تحریم های باقی مانده محکم شود: یکی عدم اجازه حضور افراد تحریم شده به همایش( که این شرط با اعتراض نمایندگان مجلس برداشته شد) و دیگری موضوع اصلی همایش یعنی "چگونه نظام تحریم های باقی مانده را نقض نکنیم" . اما خارج از حواشی این روزهای همایش که به بحث تصدی گری یک شرکت انگلیسی برای همایش ایران کانکت ، یا عدم اجازه شرکت افراد تحریم شده در همایش یا سخنرانی اعضای سفارت انگلیس و ... می پردازند، نکته اساسی و مغفول این است که نتیجه نهایی و عایدی چنین همایش هایی برای کشور چه خواهد بود .

هم اکنون بخش اعظمی از زیرساخت فضای مجازی کشور از تجهیزات وارداتی تامین می شود و البته چنین همایش هایی برای فعالان سخت افزار و نرم افزار خارجی در حوزه زیر ساخت، فضای جدید را فراهم نخواهد کرد . اما بخش مهمتر، محتوا و سرویس هایی است که بر روی این زیرساخت ها قرار می گیرد (به عنوان مثال در کنار توسعه خدمات باند پهن و همراه و زیرساخت یکی از مهمترین ترین موضوعات این همایش، خدمات ارائه محتوا ، IPTV،OTT و نیز استارتاپ هاست ) . متاسفانه امروز در بسیاری از حوزه های فضای مجازی -در عین وجود متخصصان و نخبگان و جوانان فعال در تولید محتوا (اعم از بازی و اپلیکیشن و...)- بستر توزیعی مناسب و سرویس های به روز برای ارائه خدمات  در کشور وجود ندارد . کشور ما امروز در حوزه تولید محتوا توانمند است اما در حوزه نشر و توزیع و انتشار با ضعف های جدی مواجه هستیم . بنابراین ورود ناشران قوی به بازار ایران در نهایت منجر به یکی گزینه های زیر خواهد شد :

- ناشران و تولید کنندگان خارجی، با شناخت دقیق بازار داخلی ، محتوایی متناسب با نیاز مردم به زبان فارسی تولید و با تبلیغات دقیق و درست، بازار را در دست می گیرند .

- ناشران خارجی به تولید کنندگان داخلی سفارش محصول خواهند داد و علاوه بر بازار ، تولید کنندگان داخلی نیز در اختیار آنان قرار خواهند گرفت.

 در این صورت در حالتیکه گزینه های فوق رخ دهد ، تولید کنندگان داخلی ( که اکنون وجود داشته و توانمند هستند) یا توان فعالیت نخواهند داشت یا در پازل طراحی شده توسط کشورهای خارجی فعالیت خواهند نمود . یکی از راهکارهایی که می تواند جلوی چنین اتفاقی را بگیرد این است که ناشران و تولید کنندگان خارجی تنها از طریق ناشران داخلی توانایی فعالیت در کشور را داشته باشند .در این صورت می توان امید داشت که تولید و نشر محتوا در داخل کشور مطابق با فرهگ بومی شکل بگیرد و اطلاعات نیز در داخل مدیریت شود .

تصویر مراسم راه اندازی دفتر تولید محتوای شرکت فرانسوی orange (یکی از حامیان همایش ایران کانکت) در تونس

صنعت نرم افزار هند ، کارگر استعمار مجازی آمریکا

سالهاست اندیشمندان و متخصصان صنایع مختلف در ایران ، کشور هند را به دلیل رشد بالای آن در حوزه IT می ستایند . کشور هند طی دو دهه اخیر در بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات توسعه خوبی پیدا کرده و صادرات خود را به 38 برابر قبل رساند. امروزه شرکت های آی تی هندی تنه به تنه ی شرکت های غربی می زنند و بخش مهمی از صنعت فناوری اطلاعات جهان به این شرکت ها وابسته شده است .

قدرت بالای شرکت های هندی در زمینه نرم افزار موضوع جدید نیست و بسیاری از کارشناسان در سراسر دنیا به تجزیه و تحلیل چرایی و چگونگی این موضوع پرداخته اند. اما مسئله مهمی که بدان توجه نشده است جایگذاری این شرکت ها در مهندسی بخش های مختلف صنعت فناوری اطلاعات جهان است .

 

کشورهای غربی خصوصا آمریکا مبدع و پیش برنده صنایع مختلف حوزه فضای مجازی هستند و در لبه این تکنولوژی ها حرکت می کنند. این کشور ها طی سالهای گذشته با بحران جدیدی مواجه شدند . آنها تبدیل به غول های تکنولوژی و مدیران ارشد صنعت شده بودند و می بایست کارگران دون پایه ای کارهای سطح پایین آن ها را انجام می دادند. توسعه نرم افزارها اینقدر پیچیده و بزرگ شده بود که آن ها فقط فرصت مدیریت پروژه ها داشتند و افرادی باید ذیل این پروژه ها کدنویسی و Develope آنها را انجام می دادند. 

از این رو چین و هند به دلیل نیروی انسانی ارزان و زیاد و نیز آشنایی آنها با زبان انگلیسی بهترین گزینه بودند . به همین دلیل این دو کشور مقصد پرواز مدیران آمریکایی شد . 

امروز صنعت نرم افزار  ، یک چهارم صادرات هند را به خود اختصاص داده گرچه این صنعت برای خود هندی ها کاربردی ندارد و بیش از دو سوم صنعت نرم افزار هند صادر می شود . اما مقصد این صادرات کجاست . جالب است بدانید بیش از نیمی از صادرات نرم افزار هند به آمریکای شمالی است . 

امروز ، صنعت نرم افزار هند بیش از آنکه برای هندوستان کار کند برای آمریکا کار می کند . عمده صنعت نرم افزار در هند ، در بخش خدمات نرم افزاری است . یعنی توسعه نرم افزارهای خارجی ها ، پشتیبانی نرم افزارهای تولید شده ، آموزش نرم افزار و... . صادرات نرم افزاری هند به صورت محصولات مستقل نیست بلکه به صورت جزئی از هر محصولات نرم افزاری است که این سو و آن سوی دنیا تولید می شود .بررسی فعالیت بزرگترین شرکت های فناوری اطلاعات هند مانند TCS،Infosys ،Wipro ،HCL Tech،Tech Mahindra و... نشان می دهد تمامی این شرکت ها در بخش های خدمات تحقیق و توسعه ، خدمات مشاوره IT ، خدمات تعمیر و خدمات bpo  -برون سپاری خدمات تجاری-  فعالیت می کنند . هندی ها امروز خدمات برون سپاری شرکت های غربی مانند آی بی ام ، مایکروسافت ، اینتل ، اوراکل ، گوگل و ... را انجام می دهند .

هندی ها  اکنون متاسفانه کد نویسان و توسعه دهندگان نرم افزارهای آمریکایی و در واقع کارگران استعمار مجازی آمریکا شده اند . آمریکا بر لبه تکنولوژی حرکت می کند مسیر تمدن را تعیین می کند و البته به کارگرانی هم نیاز دارد .

ارائه خدمات تعمیر و مشاوره و تحقیق و پشتیبانی به معنای ایجاد صنعت در  هیچ حوزه ای نیست . اگر کشوری می خواهد در یک صنعت پیشرفت کند باید تولید علم داشته باشد آن هم در بخش نرم افزاری و فکر افزاری.    

 در تقابل ایدئولوژی ها ، وقتی کشوری در پی ایجاد تمدنی نوین باشد در صنایع استراتژیک و نرم نباید و نمی تواند کارگر و یا حتی مقلد تمدن های دیگر باشد .

منابع

www.moneycontrol.com

www.nasscom.in

www.oecd.org